Coğrafi İşaretli Ürünler, bir malın belirli bir kalitenin, itibarın veya diğer bir özelliğinin esas olarak coğrafi menşeine atfedilebildiği, bir ülkenin topraklarından veya o bölge içindeki bir bölgeden veya yerden menşeli olduğunu tanımlayan işaretlerdir. Türkiye’de madenler, hayvanlar, bitkiler, sebzeler ve yemekler gibi birçok alanda coğrafi işaret bulunan yöreye özgü şeyler vardır. Özellikle söylerken Finike portakalı, Sivas kangalı, Antep baklavası gibi işaretler bu şekilde ifade edilebilir.
Coğrafi işaretler üreticilerin tarafından üretilen malzemelerin pazarlanma aşamasında ticari bir marka gibi pazar payı elde etmesi nedeni ile önemlidir. Coğrafi işareti olan ürünler ticari markalar gibi aynı kıymeti görürler. Bunun sebebi ise ticari markaların kaynak tanımlayıcısı olmasıdır. Yani coğrafi işaretler satılacak olan mal veya hizmetin tanımlayıcısı olarak gösterilir ve bu sayede alıcı ürünü tanıyarak alır. Coğrafi işaretler aynı zamanda bir ürünün garantisi demektir ve pazarlanan ürünün ya da hizmetin belirli kriterler çerçevesinde satışa sunulduğunun belgesi niteliğindedir.
Coğrafi İşaretlerin Korunması
Coğrafi işaret genel anlamda ürünlerin bulunduğu ülkelerin ve bölgelerin kendilerine has ürünleri olarak ifade edilir. Bunun yanında göçlerle başka bölgelere yerleşmiş olan insanların beraberinde götürdükleri akımlara da coğrafi işaret aldıkları tespit edilebilir. Bunun önüne geçmek için dikkat edilmesi gereken hususlar mevcuttur. Unutulmamalıdır ki sonuçta insanlar gezdikleri yerlerdeki coğrafi işaretleri de görmek isterler.
Dünya Ticaret Örgütü’ne üye ülkeler ve onların vatandaşları, küresel ekonomide coğrafi işaretlerin pazarlama araçları olarak değerli olduklarını giderek daha fazla kabul etmektedir. Ayrıca, ürün sahipleri, fikri mülkiyeti korumanın artık sadece bir iç mesele olmadığını görüyorlar. Bu amaçla, fikri mülkiyet sahipleri hem yurtiçinde hem de yurtdışında coğrafi işaretlerin mal ve hizmetlerine katma değerinden tam olarak yararlanmak için yerel ve yabancı coğrafi işaretlerin koruma sistemleri hakkında bilgi ile silahlandırılmalıdır.
Coğrafi İşaretler Hakkında
Coğrafi işaretler rastgele veriliyor olmayıp belirli standartlar göz önüne alınarak üretilir ve kullanılır. Bu sayede tanınması ve gruplandırılması kolay olur.
Coğrafi İşaretlerin Korunması
- Kamu düzenine veya ahlakına veya menşe ülkesine aykırı coğrafi işaretler,
- Bazı bölgelerde ve ülkelerde korunması gereken ya da koruması bitmiş ürünler,
- Menşei ülke veya topraklarında kullanımdan kalkmış coğrafi işaretler.
Kullanım Hakları
- Coğrafi işaret olarak belirtilen ürünlerin sadece faaliyet gösterilen alanlarda tescil edilmesi kullanılması hakkı vardır
- Belirli sınırlar çerçevesinde kullanım hakkı alınan ürünler sadece sicil çerçevesinde tanıtılabilir ve reklamı yapılabilir.
Koruma Süresi
Tescilli bir coğrafi işarete, doldurma tarihinden itibaren on yıl koruma verilir ve her on yılda bir yenilenebilir.
Coğrafi işaret nasıl alınır? Kimler Başvurabilir?
Başvuruda belirtilen mallarla ilgili olarak başvuruda belirtilen coğrafi alanda üretici olarak faaliyette bulunan kişidir ve bu kişiyi kapsar; yetkili bir makam, ticari kuruluş veya dernek.
Türkiye Coğrafi İşaretli Ürünler
Türkiye birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir coğrafyada yer almasından dolayı her yöreye özgü birçok ürün bulunmaktadır. Bundan dolayı coğrafi işaretli ürünler listesi bir hayli geniştir. Bununla birlikte Menşe Adı Nedir? Sorusuna cevap olarak; coğrafi işaretle korunması gereken ürünlerin belirli sınırlar içinde, istenilen kalite çerçevesinde üretilmesi, kullanıcıya sunulması ve bunun garanti edilmesine menşe denir. Mahreç ürün ise belirli yerde hammaddesi olup insan eliyle şekillendirilen üretimler demektir. Şimdi Türkiye bulunan coğrafi işaretlerden birkaçına bakalım;
1. Coğrafi İşaretli Ürünler – Yemekler ve Çorbalar (%25,3)
Dünya genelinde en çok coğrafi işaret alınan ürünlerin başında inşaların en çok tükettiği ürünler gelmektedir. Bunların başında doğal olarak yemekler ve çorbalar mevcuttur. Böyle bir listenin başında insan hayatına önemli yer tutan gıdanın yer alması şaşırtıcı olmadı.
2. İşlenmiş ve İşlenmemiş Meyve ve Sebzeler (%21,4)
Yine aynı şekilde insanların doğal olarak saklamaları mümkün olmayan ve yıl boyunca tüketilmesi gereken besinlerin işlenmesi ve işlenmeyen sebzelerinde gereken şartlar altında saklanması bu durumu açıklayabilir. Özellikle belirli mevsimler içinde tüketilen meyve ve sebzelerin bu listeye girmesi şaşırtıcı değildir.
3. Fırıncılık ve Pastacılık Mamulleri, Hamur İşleri, Tatlılar (%19,1)
Tüm bu durumlarla birlikte aslında yine insan ve yiyeceği teması altına alabileceğimiz fast food yeme tarzının temelini oluşturan fırıncılık ve pastacılık listede önemli bir yere sahiptir. Genel olarak büyük şehirler sabahların vaz geçilmezi olan bu alışkanlık yörelere özgü yiyecekler ile tescillenmiştir.
