Elektrik ile ilgili ekipmanlar ve devre elemanları denildiğinde herkes röle kavramı ile karşılaşmıştır. Eğer röle nedir sorusu merak edilirse, bu ekipmanın bir devreyi tamamlayarak bir devreyi başlattığı ifade edilebilir. Üzerinden akım geçtiği sürece kendisine verilen görevi yerine getirerek, eğer koşullar oluşmuyorsa, kendisinden sonraki elektriği iletmesi gereken devreye elektriği ulaştırmayan ve güvenlik oluşturan bir ekipmandır.
Röle ne işe yarar sorusu için temel olarak bir koruyucu ekipmandır ve belirli kriterlere göre devrede güvenlik sağlar, cevabı verilebilir. Bu çerçevede endüstriyel faaliyetlerde de özellikle otomasyon sistemleri içerisinde onlarca değişen devre ve sistem bir arada çalışırken birçok noktada değişen çeşitleri ile röleler yer alır. Özellikle röle nedir tanımından ilerlenerek temel işlevinin endüstride ne kadar önemli olduğu tahmin edilebilir.
Endüstride Röle Nedir, Nerelerde Kullanılır?
Endüstriyel faaliyetler açısından röle nedir sorusu için otomasyon sistemleri gibi sistemlerde belirli kriterlere göre kontak görevi gören ekipmanlardır, denilebilir. Bu açıdan endüstriyel sistemlerde rölenin en fazla kullanıldığı örneklerden birini yine endüstriyel otomasyon sistemleri oluşturur. Otomasyon sistemleri bünyelerinde bilgisayarlar, yazılım kontrol ekipmanları, sensörler, veri işleyiciler, robotlar, yapay zeka destekli makineler ve akış diyagramları gibi birçok farklı kısım bulundurur. Bu kısımların tümünde de elektrik akımının belirli kriterlere göre güvenli bir şekilde kullanılması gerekir.
Endüstriyel sistemlerde elektrik rölesi olarak en temel şekli ile kullanılır. Elektromanyetik bir yapı ile üzerinden akım geçtiğinde aktif hale gelen bu ekipman içerisindeki tel bobin sayesinde başka bir devrenin açılmasını veya kapatılmasını sağlar. Çok eski zamanlardan bu yana endüstriyel tesislerdeki sistemlerde amplifikasyon sağlamak ya da izolasyon oluşturmak için bu ekipmanlardan yararlanılır.
Genellikle temel tip elektrik rölesi kullanılırken, iki değişen elektrik devresinin her birinde ayrı bir izolasyon yer alır. Eğer elektriğin çıkış gerçekleştirdiği kontak devresinde akım değeri veya voltaj değeri istenilenin dışındaysa, bobine yani röle üzerine bağlı olan devrede güvenlik elde edilir. Çünkü röle amplifikasyon açısından kullanılırken, düşük voltaj ve düşük akım alır ve çıkışta kendisinden yüksek voltaj ile akım değerlerine göre kontak oluşturabilir.
Endüstriyel sistemlerde bazen ısı ile çalışan mekanizmaların belirli bir ısı değerine kadar dayanıklılığı yer alırken, röle kullanımı ile bu ısı değerine ulaşıldığında elektrik akımının kesilmesi sağlanır. Bu tip röleler termik role olarak adlandırılırken, benzer bir görevi yine zaman rölesi olarak ifade edilen ekipmanlar sağlar. Bu tip ürünler ise giriş sinyali ile çıkış sinyali arasındaki etkinin yani aktif/pasif olma durumunun belirtilen zamana göre gerçekleştirilmesini sağlar.
Otomasyon sistemleri içerisindeki insan gücü yerine makine ile işlem gerçekleştirebilen tüm devre ve ekipmanlarda aşırı yük, kaçak akım veya akım frekans değerlerindeki bozulma gibi problemlere karşı koruma gerçekleştirebilen röle çeşitleri yer alır. Röleler endüstride enerjinin güvenilir bir şekilde kullanılması ve enerji tasarrufu elde edilmesi kadar elektrik enerjisindeki hatalar dolayısıyla oluşabilecek tüm risklere karşı büyük bir güvenlik için tercih edilir.
Otomasyon Sistemlerinde Rölenin Yeri
Endüstriyel otomasyon sistemlerinin çalışma düzeni içerisinde de elektrik akımının doğru kontrol edilmesi ve doğru bir şekilde iletilmesi açısından röle avantajından yararlanılır. Çünkü röle nedir tanımında ifade edildiği şekilde bu ekipman akımın ve voltajın değerlerine bağlı olarak güvenilir bir elektrik aktarımı için tercih edilir. Eğer istenilen kriterler oluşmuyorsa, bir sonraki devrenin aktif veya pasif olması engellenebilir.
Röle nedir sorusu için verilen cevap tekrar göz önüne alındığında elektriksel bir devre içerisinde anahtarlama oluşturan bu ekipman, düşük güçlü şekilde elektrik sinyalini üzerine alır. Sonrasında sinyali güçlü bir elektrik akımı sayesinde bir sonraki noktaya dönüştürerek bir sonraki noktada aktif bir çalışma başlatabilir. Gerektiği noktada da örneğin yeterli zaman dolduğunda belirtilen ısı değerine ulaşıldığında veya kaçak akım gibi bir risk bulunduğunda sonraki devrede en hızlı şekilde kapatma işlemi yapabilir.
Röle, otomasyon sistemlerinde üzerine gelen elektrik akımı ile birlikte manyetik alan oluşturur. Sonrasında bu mıknatıs alanı kontakların çekilmesi ile açma kapama işlemi gerçekleştirir. İşte bu noktada röle nedir sorusunda ifade edildiği şekilde devrede elektriğin kontrollü bir şekilde kullanımı için kontakların açılıp kapanması ile anahtarlama oluşturur yanıtı ortaya çıkmaktadır. Düşük bir güç ile yüksek güç talep eden sistemler bu sayede kontrol edilirken, özellikle hassas endüstriyel otomasyon sistemlerinde çok sık kullanılırlar.
Otomasyon sistemlerinde röle seçimi yapılırken çalışmanın hangi gerilimde uygulanacağı, hangi koşullarda yani sıcaklık veya ortam hijyeni gibi koşullara göre ya da kontak türü ve yük kapasitesine göre röle seçimi yapılabilir. Hatta buna bağlı olarak da değişen görevler üstlenen termik röleler, manyetik röleler, güç röleleri, zaman rölesi veya çift kontak röle gibi tercihler sağlanabilir.
